Inleiding

In het eerste gedeelte van de training heb je een aantal vaardigheden geleerd die de basis vormen van leven met aandacht. In het tweede gedeelte van de training gaan we verder dan focussen, loslaten, uitbreiden van aandacht en het herkennen van je relatie met je gedachten, gevoelens en lichamelijke gewaarwordingen.

Je gaat leren om in de meditaties een innerlijk besluit te nemen. Hiermee versterk je de mogelijkheid om te antwoorden op situaties in plaats van erop te reageren. In de meditaties bouw je je acceptatie verder uit. We zullen ook stilstaan bij pijn, zowel fysieke als psychische pijn en de wijze waarop je pijn kunt benaderen.

In het thema Communicatie staan we stil bij het thema ‘ontvangen van feedback’.Verder vind je in dit hoofdstuk informatie over omgaan met werkdruk.

“Ga naar de rand”, zei de stem
“Nee!” zeiden ze, “Dan vallen we”
“Ga naar de rand”, zei de stem
“Nee!” zeiden ze, “Dan worden we over de rand geduwd”.
“Ga naar de rand”, zei de stem.
En ze gingen
en ze werden geduwd
en ze vlogen.

Anoniem

Zitmeditatie Acceptatie

De basisleidraad bij deze oefening is je bewust worden van hetgeen het meest dominant is in je moment-tot-moment ervaring en actief accepteren wat er is. Dus als je geest herhaaldelijk naar een bepaalde plaats, naar bepaalde gedachten, gevoelens of lichamelijke sensaties wordt getrokken,
neem je vrijwillig en opzettelijk een rustig en vriendelijk bewustzijn naar die plaats. Dat is de eerste stap.

De tweede stap is op milde wijze aandacht te geven aan alle fysieke gewaarwordingen. Vaak kunnen we een naar voren komende gedachte, gevoel, of lichamelijke sensatie hebben op een nietaccepterende, reactieve manier. Als we de ervaring leuk vinden zijn we geneigd dit vast te houden; we raken eraan gehecht. Als we het niet leuk vinden, omdat het pijnlijk, onplezierig of oncomfortabel is,zijn we geneigd het tegenovergestelde te doen; het wegduwen uit angst, irritatie of verveling. Elk van deze reacties is het tegenovergestelde van acceptatie.

De makkelijkste manier om te accepteren is stoppen met proberen dingen anders te maken. Een ervaring accepteren, betekent gewoon ruimte te geven aan wat er gebeurt, in plaats van te proberen een of andere staat te creëren. Door acceptatie kom je tot rust in het bewustzijn van wat er nu is. Je laat het bestaan: je merkt op en observeert gewoon alles wat er al is. Dit is de manier om om te gaan met ervaringen die een sterk beroep op je aandacht doen.

Als je bewustzijn steeds weggetrokken wordt van de ademhaling (of een ander aandachtspunt), naar bepaalde sensaties in het lichaam die te maken hebben met lichamelijk ongemak, naar emoties of gevoelens, dan bestaat stap een uit het je bewust worden van deze lichamelijke sensaties. Je verplaatst de focus van je bewustzijn vrijwillig naar dat deel van je lichaam waar deze sensaties het sterkst zijn.

De ademhaling is een bruikbaar instrument om dit te doen. Net zoals je hebt geoefend bij de oefening Bodyscan, kun je een rustig en vriendelijk bewustzijn naar dat deel van het lichaam brengen door er “naar toe te ademen” bij de inademing en ervan “uit te ademen” bij de uitademing.

Als je aandacht eenmaal naar de lichamelijke sensaties is gegaan en je het gebied van ongemak in het veld van je bewustzijn hebt, zeg dan tegen jezelf “Het is oké. Wat het ook is, het is oké. Laat het me voelen.” Blijf dan bij het bewustzijn van deze lichamelijke sensaties en je relatie daarmee, terwijl je ermee ademhaalt laat je ze zijn zonder ze te willen veranderen. Op deze manier ben je actief bezig met accepteren. Het kan helpen om te herhalen: “Het is goed. Wat het ook is, het is goed. Laat het mij voelen,” terwijl je iedere uitademing gebruikt om te verzachten en te openen naar de sensaties waar je je bewust van wordt.

Acceptatie is niet hetzelfde als overgave. Acceptatie, als een eerste vitale stap, staat je toe volledig bewust te worden van moeilijkheden. Met dit bewustzijn kun je op een vaardige manier antwoorden op je omstandigheden, in plaats van te reageren op een reflexmatige manier. Je stapt uit je automatisme van je oude (vaak niet behulpzame) strategieën die je gebruikt om met moeilijkheden om te gaan. Zo creëer je de mogelijkheid om andere, nieuwe keuzes te maken en vanuit deze keuzes te handelen.

Een verhaal over een koning met drie zonen

Een verhaal over een koning die drie zonen had Er is een verhaal over een koning die drie zonen had. De eerste was knap en heel geliefd. Toen hij 21 werd, liet zijn vader een paleis in de stad voor hem bouwen. De tweede zoon was intelligent en ook heel geliefd. Toen hij 21 werd, liet zijn vader ook voor hem een paleis in de stad bouwen. De derde zoon, knap noch intelligent, was nors en niet bepaald geliefd. Toen hij 21 was, zeiden de raadslieden van de koning: ‘Er is geen plaats meer in de stad. Laat buiten de stad een paleis voor uw zoon bouwen. U kunt er een bastion van laten maken en een paar van uw wachten sturen om te verhinderen dat het wordt aangevallen door de schurken die zich buiten de stadsmuren ophouden.’ En
dus liet de koning zo’n paleis bouwen en stuurde een paar van zijn soldaten om het te beschermen.

Een jaar later zond de zoon een boodschap naar zijn vader: ‘Ik kan hier niet wonen. De schurken zijn te sterk.’ Dus zeiden de raadslieden: ‘Laat nog een paleis bouwen, groter en sterker, en een kilometer of dertig van de stad en de schurken. Als hij meer soldaten heeft, zal hij aanvallen van de langstrekkende nomadenstammen gemakkelijk kunnen weerstaan.’ En dus liet de koning zo’n paleis bouwen en stuurde honderd van zijn soldaten om het te beschermen.

Een jaar later kwam er weer bericht van de zoon: ‘Ik kan hier niet meer wonen. De stammen zijn te sterk.’ Dus zeiden de raadslieden: ‘Laat dan een kasteel bouwen, een groot kasteel, honderdvijftig kilometer van hier. Het moet groot genoeg zijn om vijfhonderd soldaten te kunnen herbergen en sterk
genoeg om aanvallen van de naburige volkeren te weerstaan.’ En dus liet de koning een kasteel bouwen en stuurde vijfhonderd van zijn soldaten om het te beschermen. Maar een jaar later zond de zoon weer een bericht naar de koning, ‘Vader, de aanvallen van de naburige volken zijn te sterk en als ze een derde keer aanvallen, vrees ik voor mijn leven en dat van uw soldaten.’ Hierop zei de koning tegen zijn raadslieden: ‘Laat hem maar thuiskomen, dan kan hij bij mij in het paleis wonen. Want het is beter dat ik van mijn zoon leer houden dan dat ik alle energie en reserves van mijn koninkrijk aanwend om hem op afstand te houden.

‘Segal, Williams & Teasdale (2004, ‘Aandachtgerichte cognitieve therapie bij depressie: een nieuwe methode om terugval te voorkomen’)

Omgaan met pijn

We hebben in meditatie geleerd om bij onze lichamelijke sensaties te blijven en ermee te ademen,ze zacht te laten worden en ze te benaderen met vriendelijkheid en zachtheid.Dit doen we ook met lichamelijke pijn.Deze pijn kan echter erg sterk aanwezig zijn en soms is het een grote uitdaging om met je aandacht bij deze pijn te blijven. Bij voortdurende pijn voeren we al snel strijd met ons lichaam. De pijn voelt als een vijand die je schade toebrengt, je lastigvalt, je uit je slaap haalt en je verhindert je werk te doen. Hij brengt je in je oplossingsgerichte modus. Je wilt de pijn weg hebben of op zijn minst verminderen. De kunst van mindfulness is om vriendjes te worden met je pijn; er naar te luisteren, hem leren kennen, hem met compassie voor je lijf benaderen. Als je hem hebt leren kennen er mee leren spelen.

Het is misschien moeilijk te begrijpen waarom de nadruk blijft liggen op ‘het naar binnen gaan van je pijn’,terwijl je de pijn misschien haat en alleen maar wil dat hij weggaat. Wellicht denk je: ‘Waarom zou ik de pijn niet gewoon negeren of mezelf ervan afleiden en wanneer de pijn té erg wordt, knarsetanden en wachten tot hij minder wordt?’

Een van de redenen is dat negeren of afleiden soms niet werkt. Dan is het heel handig om iets anders in petto te hebben dan pogingen de pijn te doorstaan of voor de verlichting ervan van medicijnen afhankelijk te zijn.
Afstemmen op je pijn is doeltreffender dan jezelf er van af te leiden. Zelfs als afleiden van je pijn je helpt, kun je door met je bewustzijn naar je pijn te gaan, nieuwe niveaus van inzicht in en begrip voor jezelf en je lichaam bereiken, die je met afleiding of vluchten nooit bereikt.

Dus waar begin je? Je hebt al wekenlang intensief geoefend. Wellicht heb je gemerkt dat je tijdens het lituatie dacht,of geneigd was aan dingen aandacht te schenken die je van tevoren vanzelfsprekend vond.

Ga trouw door met oefenen zoals je dat gewend bent. Iedere dag, minstens een half uur. Als je chronische pijn ervaart, wees je dan bewust van de neiging om jezelf te identificeren als‘iemand die chronische pijn heeft’.
Herinner jezelf in plaats daarvan regelmatig eraan dat je een heel mens bent, die toevallig met chronische pijn geconfronteerd wordt en er verstandig mee om wil gaan.Zo herformuleer je je zelfbeeld. Zeker als je een lange geschiedenis van pijnklachten hebt.

Pijn hebben bevrijdt je niet van alle andere soorten moeilijkheden en problemen. Kijk of je eventuele andere levensproblemen ook onder ogen kunt zien. Je kunt daarmee op dezelfde wijze mee aan de slag gaan als met je pijn. Herinner je dat je nog steeds in staat bent blijdschap en plezier te voelen, vooral als je je zo nu en dan ontmoedigd of somber voelt. Een breed zelfbeeld ontwikkelen,geeft je meditaties vruchtbaardere aarde.Je bereikt gemakkelijker je doel.

Jon Kabat-Zinn, ‘Handboek meditatief ontspannen’ en
Dr. Frits Winter, ‘De pijn de baas’

De metafoor van de hongerige tijger

Stel je voor dat je op een ochtend wakker wordt en op de stoep voor je deur een schattig, miauwend tijgerjong aantreft. Uiteraard neem je het mee naar binnen als je nieuwe huisdier. Je speelt er een tijdje mee, maar merkt dat
hij nog steeds aan een stuk door miauwt. Je bedenkt dat hij honger zal hebben. Je voert hem wat bloederig gemalen vlees; je weet dat tijgers dit lekker vinden. Dat doe je elke dag en elke dag wordt je troeteltijgertje een stukje groter. In twee jaar verandert het dagelijks menu van je tijger van hamburgerrestjes, via eerste kwaliteit kotelet, in hele brokken rundvlees. Al gauw miauwt je troeteldier niet meer als het honger heeft, maar gromt het gemeen naar je als het denkt dat het etenstijd is. Je schattige tijgertje is veranderd in een onbeheersbaar wild beest dat je aan stukken zal scheuren als het niet krijgt wat het wil.

Je worsteling met pijn kun je vergelijken met het denkbeeldig troeteltijgertje. Elke keer dat je je pijn groter maakt door hem het rode vlees van de vermijding te voeren, help je je pijn-tijger groter en sterker te worden.

Steven Hayes, ‘Uit je hoofd in het leven’

De herberg

Mens-zijn is een herberg;
elke dag komen er nieuwe gasten.

Vrolijkheid, somberheid, laagheid,
even een helder moment
als onverwachte bezoeker.

Verwelkom ze en bied ze een gastvrij onthaal!
Ook al zijn het een hoop zorgen,
die jouw huis overhoop halen.
Behandel toch elke gast met respect.
Misschien ruimt hij bij je op
om zo plaats te maken voor iets anders, iets fijns.

De sombere gedachte, de schaamte, de boosaardigheid.
Treed ze lachend bij de deur tegemoet
en nood hen binnen.

Wees dankbaar voor iedereen die komt.
Want ieder van hen is gestuurd
als een gids uit het onbekende.

Jalal ad-Din Rumi

In mindfulness werken we soms met metaforen. Metaforen vertellen je vaak veel over jezelf, over de dingen die bij jezelf op een onbewust niveau spelen. Ze helpen je om meer helderheid te krijgen in de processen die zich binnenin je afspelen. De herberg is een metafoor waarin je gevoelens en emoties ruimte geeft en leert kennen.

Je gevoelens en emoties kun je zien als de gasten die je herberg bezoeken. Welke emoties mogen er zijn van je? Geef je ze de aandacht die ze verdienen? Luister je naar hun verhalen? En als je goed luistert naar de verhalen van al je gasten in de herberg, verandert er dan iets? Misschien veranderen de gasten van plaats, worden ze stiller, milder. Misschien zijn er andere gasten die ze beïnvloeden.

Het gebruik van de ademhalingsruimte

Bewustzijn

Observeer. Breng je aandachtsfocus naar je innerlijke ervaring en merk op welke gedachten er zijn,welke emoties en welke gevoelens. Beschrijf, erken, benoem. Zet ervaringen om in woorden. Zeg bijvoorbeeld in je gedachten, “Er komt een gevoel van boosheid op” of “Er zijn zelfkritische gedachten.”

Ervaren

Wat voel je in je lichaam? Sta jezelf toe te voelen wat je voelt op die plaats op dit moment.Je kunt tegen jezelf zeggen dat het oké is dat je dit nu voelt. Als een plek erg intens voelt, kun je tegelijkertijd met het voelen van deze plek ook je ademhaling voelen. Nog steeds zonder te proberen om ervan af te komen.

De aandacht terugbrengen

Breng je volledige aandacht rustig naar je ademhaling. Volg je ademhaling de hele weg in en de hele weg uit.

Optie:Je kunt in je bewustzijn op de achtergrond opmerken: “Adem in…adem uit” Je kunt ook tellen:“Inademing een…uitademing een; inademing twee…etc.”

Uitbreiden van de aandacht

Sta je aandacht toe zich uit te breiden naar het hele lichaam. Voel dan hoe de ademhaling het hele lichaam beweegt. Bij de inademing kun je voelen hoe het lichaam een beetje uitzet en bij de uitademing een beetje krimpt. Breng dit uitgebreide bewustzijn, zo goed als je kunt, naar de volgende
momenten van je dag.

Aanvaarding

“Wanneer we meditatie onderricht geven,adviseren we vaak om een ‘zachte en ruime geest’ te ontwikkelen, maar toen ik dit tijdens een retraite in Australië eens zei, ontdekte ik dat ‘zachte geest’voor de mensen daar iets heel anders betekende dan ik bedoelde.Het is daarom belangrijk om duidelijk te maken wat er onder een zachte of milde geest verstaan wordt.

Wat we bedoelen met een ‘zachte en ruime geest’ is aanvaarding.Veronderstel bijvoorbeeld dat je tijdens de meditatie je adem observeert en je een gevoel van strijd of spanning ervaart. Dat gevoel van vechten kan een teken zijn dat er in feite ‘iets anders’plaatsvindt, iets wat je niet herkent of toelaat. Misschien sta je niet open voor een andere gewaarwording in het lichaam, een ongemakkelijk gevoel, of een emotie die eraan ten grondslag ligt.Of wellicht ben je verstrikt geraakt in verwachtingen,met te veel inspanning of streven, waarbij je wenst dat de huidige ervaring anders is dan hoe ze in werkelijkheid is.

Mildheid of zachtheid houdt in dat we ons openstellen voor wat er is, dat we ons in het hier-en-nu ontspannen.Probeer op zulke momenten eens de ‘mantra’: ‘Het is goed. Wat er ook is, het is goed.Laat me het maar voelen.’Dat werkt verzachtend in de geest.Je kunt je met een gevoel van aanvaarding openstellen voor wat je ervaart en eenvoudigweg aanwezig zijn bij datgene wat op de voorgrond is:een pijnlijk gevoel, een gedachte, een emotie, wat er maar is.

Het verzachten van de geest voltrekt zich in twee stadia.Word je om te beginnen aandachtig bewust van wat het meest dominant is.Dat is de belangrijkste leidraad voor alle vormen van inzichtmeditatie.De eerste stap is dus alleen maar zien en je openstellen.

De tweede stap is waar te nemen hoe je je verhoudt tot wat er zich voordoet. Vaak zijn we wel aanwezig bij iets wat opkomt, maar op een reactieve manier. Als we het prettig vinden, zijn we geneigd het vast te houden en raken we gehecht. Vinden we het onprettig omdat het op de een of andere manier pijnlijk is, dan zijn we geneigd onszelf ervoor af te sluiten of het weg te duwen,uit angst, irritatie of boosheid. Beide reacties zijn het tegengestelde van aanvaarding.

De gemakkelijkste manier van ontspannen is niet langer te proberen de dingen anders te maken dan ze zijn. In plaats van een andere toestand te creëren, maak je simpelweg ruimte voor wat er zich voordoet. Als je gaat zitten mediteren nadat je het druk hebt gehad en je geest geagiteerd of chaotisch voelt, probeer dan die toestand te zien voor wat hij is en hem te aanvaarden. Je kunt alles wat je op dat moment in lichaam en geest ervaart ‘omlijsten’ met de mentale notitie ‘chaos’, ‘chaos’. Je maakt gebruik van deze eenvoudige sleutel om je open te stellen voor de energie van wat aanwezig is,in plaats van de kwaliteit van je energie te willen veranderen. Dit betekent niet dat je versuft, noch dat je verstrikt raakt in de opgewonden gedachten. Maar door aanvaarding ontspannen we juist, waardoor we ons vanzelf bewust worden van wat aanwezig is.

Het is niet zo moeilijk om de geest te verzachten; het is meer een kwestie van eraan denken dit te doen. ‘Het is goed. Laat me dit gewoon maar voelen.’ Dan stabiliseren de dingen zich vanzelf op natuurlijke wijze. Niet aanvaarden wat aanwezig is, leidt alleen maar tot strijd.

In de meditatietaal spreken we vaak over het laten varen van dingen, het loslaten van gedachten,emoties of pijn. Soms is dat niet de exact juiste uitdrukking, omdat loslaten suggereert dat je iets moet doen. Beter zou zijn om te zeggen: ‘Laat het voor wat het is. Laat het zijn zoals het is’.Alles komt en gaat vanzelf. We hoeven niets te doen om dingen te laten komen, om ze te laten verdwijnen of om ze los te laten. We hoeven ze alleen maar te laten zijn.

Om alles te kunnen laten zijn, moeten we een moeilijke maar wezenlijke les leren wat betreft de meditatie en tevens wat betreft alle aspecten van ons leven. Het hebben van prettige gevoelens en het vermijden van onprettige gevoelens is niet het doel van de meditatiebeoefening.Het doel van de beoefening van opmerkzaamheid is vrijheid.

Wanneer we de geest zuiveren van de bezoedelende hartstochten, van verlangen, haat en verblinding, bereiken we het einde van het lijden.

In de meditatie is het dus niet belangrijk of we aangename of onaangename gevoelens ervaren, maar wel hoe we met deze gevoelens omgaan.Als we ze met opmerkzaamheid benaderen – dat wil zeggen, ze eenvoudigweg benoemen of registreren, ze gewoon observeren –dan zuiveren we op dat moment dát we opmerkzaam zijn, ons hart. Dat is omdat we op dat moment vrij zijn van verlangen naar prettige gevoelens,vrij van weerstand tegen onprettige gevoelens, en niet verblind zijn met betrekking tot wat werkelijk aanwezig is.

Op de meditatiereis gaat het er niet om ons altijd goed te voelen.Dikwijls zullen we ons juist belabberd voelen. Dat geeft niet. We willen ons openstellen voor het hele scala van fysieke en mentale ervaringen, voor alles wat we in de geest en in het lichaam tegen kunnen komen. Nu eens voelen we ons geweldig en zijn we gelukkig en geïnspireerd en dan weer zijn allerlei aspecten van het lijden sterk voelbaar.

Het vraagt moed en volharding om bereid te zijn al deze kanten van onszelf te erkennen. Er zitten donkere hoeken in ons hart waar we wellicht eerder niet naar hebben willen kijken of die we niet wilden onderzoeken. Deze zullen zich zeker gaan vertonen. Soms kan zelfs de opeenhoping van energie die tijdens de meditatiebeoefening plaatsvindt, aanvoelen als een ongemakkelijk rekken. Dergelijke ervaringen van de onbevredigende aspecten van ons leven maken allemaal deel uit van de meditatie; zonder deze ervaringen is bevrijding niet mogelijk. Mediteren betekent in feite dat we ons openstellen, dat we als het ware opgerekt worden, en – het allerbelangrijkste – dat we bevrijd worden.

Deze les van ‘juist begrip’ is een moeilijke omschakeling. Kun je deze cruciale wetenschap dat het in de meditatie werkelijk niet gaat om het verkrijgen van prettige gevoelens nu, op dit moment, tot diep in je binnenlaten? Kun je beginnen de sterke conditionering in je geest die zegt dat alleen aangename gevoelens aanvaardbaar zijn,te ontmantelen? Wat er in de meditatie plaatsvindt is iets heel anders dan deze eeuwenoude conditionering die ons aan het lijden gebonden houdt. Door te mediteren stellen we ons open voor zowel het prettige als het onprettige, met oprechte,evenwichtige aanvaarding.

Jaren geleden huurde ik voor de zomermaanden een huisje in een van de‘Hill stations’ in India. Het was een huisje hoog in de bergen,ontzettend mooi en heel stil.lk was van plan daar vier maanden te mediteren.Een paar weken na mijn aankomst sloegen de ‘Delhi Girls’, een soort padvindersgroep, op een open plek beneden het huisje waar ik verbleef,hun tenten op.Ze installeerden luidsprekerswaaruit van zes uur ‘s morgens tot tien of elf uur ‘s avonds luide muziek schetterde. Ik was totaal overrompeld. Ik overwoog mijn beklag te gaan doen bij de burgemeester van het stadje en schreef hem in gedachten vele boze brieven, maar de herrie scheen niemand last te bezorgen, behalve mij.

Het was een grote uitdaging voor mijn gelijkmoedigheid.Nadat ik door alle worstelingen, alle boosheid, alle haat gegaan was, gaf mijn geest het op een gegeven moment op.Er viel niets aan de situatie te doen.Met overgave en aanvaarding was het oké.Er was het geluid, het lawaai.Het was goed.Ik kon het laten voor wat het was.”

Joseph Goldstein, ‘Vipassana’

Berdmeditie

De berg is een krachtig beeld. Met de ‘Bergmeditatie’ cultiveer je de kwaliteiten van de berg. Hij staat symbool voor stabiliteit, kracht en aanwezigheid.

Gaan zitten als een berg is onbeweeglijk zijn, zwaar zijn van aanwezigheid, het vinden van stabiliteit.Eén zijn met je omgeving, zonder je omgeving te willen veranderen. Geworteld zijn met je hele wezen,je hele gewicht. Je basis, de rots waarin de berg geworteld is voelen, door het beeld van de berg in je lichaam te brengen. De onverstoorbare vastheid van de rots ervaren door de berg te zijn.

Soms doorstaat de berg hevige stormen met sneeuw, regen of windstoten. Soms wordt het heel koud of juist heel heet. De berg blijft onbewogen door het weer, onbewogen door wat komt en gaat. De schoonheid van de berg blijft, in het zonlicht of tussen de wolken, overdag of ’s nachts. De berg blijft
gewoon zichzelf, onaangetast door wat er komt.

Ook in ons leven ervaren we soms heftige stormen in onze geest en lichaam. We worden bestookt door windstoten, felle regenbuien en kou. We ondergaan periodes van duisternis en pijn en periodes van blijdschap en plezier. Bergen kennen een andere tijd en een ander ritme. Door te gaan zitten als een berg kun je iets van de eeuwigheid ervaren die ons omringt. Je leert de seizoenen te verwelkomen zonder ze te willen veranderen. Stil en rustig blijven terwijl je omgeving verandert. Ervaren dat het ritme van je gedachten verandert kan door te ‘kijken’ zonder te oordelen omdat alles wat je ziet, alles wat er om je heen gebeurt bestaansrecht heeft.

Deze oefening verstevigt je eigen basis en laat je ervaren dat je jezelf kunt blijven in een steeds veranderende wereld. Je leert met de oefening óók bij je eigen stuk te blijven in plaats van te worden meegezogen in het verhaal van de ander. Ervaren dat de wereld om je heen zijn gang gaat, ook als je niet ingrijpt. Om dat te kunnen, heb je vertrouwen nodig. Vertrouwen in je omgeving. De berg ondergaat het ritme van de etmalen, het ritme van de seizoenen, het komen en gaan van mensen en dieren, zonder in te grijpen.

Een volle agenda, maar niet druk

Tijdsdruk,we kennen het allemaal.Een van de meest voorkomende klachten van mensen is:”Ik heb geen tijd.De tijd gaat steeds sneller.Ik kom tijd tekort.”We leven in een snelle tijd waarin iedereen deadlines en targets moet halen.Iedereen moet zijn functioneren en zijn resultaten verantwoorden.Langzaamaan voelen we dat de strop van al het moeten strakker aangetrokken wordt. Onze dagelijkse stress neemt toe.Ontspannen werken wordt lastiger.

We willen onze tijd goed en zinvol gebruiken,dus leren we goed te plannen en structureren we onze tijd optimaal.Symposia over timemanagement worden goed bezocht. Plannen is prima, maar door uitsluitend timemanagement krijg je niet meer tijd, in tegendeel.Als je continue probeert om je tijd te managen ervaar je tijd al snel als een tegenstander.Je werkt dan niet meer samen met de tijd, maar er tegenin.Het gevolg is een steeds groeiende tijdsdruk.Het tijdsbudget moet immers altijd zo goed mogelijk worden gebruikt.Dat is nodig om in de afgesproken tijd ook de optimale prestaties te leveren.

Een andere blik op tijd

Een andere blik op tijd creëer je door in de tijd en de ervaring van tijd te leven. Anders gezegd: met aandacht voor dit moment. Ontwikkel een gevoel voor tijd. Werk er mee samen in plaats van het te willen bestrijden.“Dit ogenblik is van mij, ik ben er helemaal in aanwezig. Ik voel mezelf,ervaar mezelf op dit moment. Ik geniet van de tijd, die, zo bekeken, langzaam verstrijkt.”

Hoe je tijd ervaart,hangt af van je innerlijke instelling. Als je probeert in zo weinig mogelijk tijd zoveel mogelijk te doen, zal je ervaren dat er weinig tijd overblijft. De tijd verstrijkt. Je komt gewoon tijd tekort. Wanneer je daarentegen helemaal in het nu aanwezig kunt zijn, zonder je te bekommeren om dingen die je nog moet doen of dingen die je anders had willen doen,is tijd niet je tegenstander.Hij hoort bij je,is dienstbaar aan je.Het afhandelen van je taken doe je in en samen met de tijd in plaats van in strijd met de tijd.Je neemt de tijd.

Anders omgaan met tijd in de praktijk

Wil je tijd ervaren, zorg dan voor verveling. Tijd nemen begint bij een goede planning. Planning moet niet alleen efficiënt zijn, maar ook ruimte bieden voor stiltes, ruimte om te ademen,om je even terug te trekken.

Je zou tijd kunnen onderverdelen in snelle en langzame tijd. Snelle tijd is de tijd dat we werken,zorgen, plannen, regelen.Je zou deze tijd ook wel doe-tijd kunnen noemen.Langzame tijd is de tijd waarin we weer tot onszelf kunnen komen.Dat we weer bij ons wezen, onze kern kunnen komen.Detijd dat we ontspannen,aandacht besteden aan de mensen die belangrijk voor ons zijn en ons in onszelf kunnen terugtrekken. Je zou dit zijn-tijd kunnen noemen. Zijn deze twee niet in evenwicht, danis de kans groot dat we vroeg of laat onze zingeving, de betekenis die we aan het leven geven,verliezen. Het is dus belangrijk in je planning ook langzame tijd in te plannen.

Gun jezelf regelmatig een moment voor jezelf, zowel gedurende de dag,tijdens je werkzaamheden,als op langere termijn een langere periode. Plan overdag korte momenten waarin je je even bewust kunt worden van jezelf. Wees met aandacht bij jezelf en de plek waar je je bevindt.